Protokół zatrzymania - co warto wiedzieć i na co zwrócić uwagę? - Andrzej Pazdyga

Obowiązek sporządzenia protokołu określony jest ustawowo. Mówi o nim wprost art. 244§ 3 Kodeksu postępowania karnego.

Na skróty:

Podstawa prawna.

“Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.”

Sam wzór protokołu jest natomiast załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów

Obowiązki Policji po zatrzymaniu.

Policjant po doprowadzeniu osoby zatrzymanej do jednostki organizacyjnej Policji:

informuje osobę zatrzymaną o przysługujących jej prawach i wręcza jej odpowiednie pouczenie o uprawnieniach osoby zatrzymanej na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 2a albo art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy;
wysłuchuje osobę zatrzymaną na okoliczność zatrzymania;
sporządza protokół zatrzymania osoby;
doręcza osobie zatrzymanej kopię protokołu zatrzymania osoby za potwierdzeniem odbioru;
podejmuje czynności mające na celu realizację praw, o których mowa w pkt 1, jeżeli osoba zatrzymana tego zażądała;
zawiadamia o zatrzymaniu osoby właściwego miejscowo prokuratora;
zawiadamia o zatrzymaniu osoby dowódcę jednostki wojskowej, w razie powzięcia wiadomości, że osoba zatrzymana jest żołnierzem.

Warto przeczytać: Darowizna a rozwód.

Wzór protokołu.

Stosowanie wzoru protokołu zatrzymania osoby daje gwarancję prowadzenia właściwej dokumentacji i chroni prawa osoby zatrzymanej. Sporządzenie protokołu zatrzymania stanowi podstawowy element dokumentacji, odgrywa kluczową rolę. W każdej sytuacji należy dokonać ustalenie tożsamości osoby zatrzymanej oraz zweryfikować jej imię i nazwisko osoby zatrzymanej. W niektórych przypadkach wymagających dodatkowych informacji, np. przy zatrzymaniu małoletnich, stosuje się odrębny wzór- protokół zatrzymania nieletniego

Oczywiście poza protokołem także całość czynności zatrzymania, musi być przeprowadzona zgodnie z procedurami. W odrębnych protokołach utrwalane są czynności przeszukania osoby. W przypadkach osób o nieustalonej tożsamości czy próbujących ukryć swoją tożsamość funkcjonuje też protokół pobrania wymazu ze śluzówki policzków.

Sprawdź także: Przemoc psychiczna – jak udowodnić?

Znaczenie protokołu zatrzymania.

W procedurze zatrzymania, protokół zatrzymania jest niewątpliwie najważniejszym dokumentem. Z tego powodu wzór protokołu został narzucony przepisami wskazanego rozporządzenia co ma gwarantować prawidłowy przebieg postępowania. Taki wzorcowy dokument ma w założeniu umożliwić jednoznaczne przedstawienie przebiegu czynności, gwarantować prawa osoby zatrzymanej. W protokole zawarte są szczegółowe informacje dotyczące czynności zatrzymania oraz ustalenia tożsamości osoby zatrzymanej.

Protokół zatrzymania osoby powinien zawierać także wskazanie kwalifikacji prawnej czynu oraz informacje o tym, kto zdecydował o zatrzymaniu. Każdy protokół zatrzymania musi być zawierać szczegółowe uzasadnienie powodów zatrzymania. Prawidłowe opisanie niezbędne informacje, umożliwia późniejszą kontrolę prowadzonych czynności.

Sprawdź: Jakie obowiązki ma matka dziecka, gdy ojciec płaci alimenty?

Podstawowe prawa zatrzymanego.

Osoba zatrzymana ma prawo do obrony. Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nimi rozmowę; w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny. prawo do kontaktu z wybranym obrońcą i rozmowy z nim. Ma prawo do milczenia (jeśli jest podejrzany) czy nieodpowiadania na poszczególne pytania. Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy obrońcy, do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania. Osoby uczestniczące w czynnościach są zobowiązane do zachowania poufności, a także odgrywają istotną rolę podczas kontroli.
Oświadczenie o stanie zdrowia zatrzymanego powinno być dołączone a stan zdrowia osoby zatrzymanej jest regularnie kontrolowany.

Kopię protokołu zatrzymania przekazuje się zatrzymanemu. Po przeczytaniu zatrzymany może domagać się naniesienia poprawek a jeżeli organ zatrzymujący ich odmówi , naniesienia ich jako sowich zastrzeżeń. Może także odmówić podpisania protokołu, niemniej warto wówczas podać przyczynę odmowy podpisu. Na niezasadne zatrzymanie przysługuje zażalenie.

Warto sprawdzić: Ubezwłasnowolnienie alkoholika – procedura.

Protokół zatrzymania – pozostałe elementy.

Integralną częścią dołączaną do protokołu zatrzymania jest wzór pouczenia zawierający informację, ze zatrzymanemu na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 2a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji przysługują:

prawo do informacji o przyczynach zatrzymania (art. 41 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.);
prawo do złożenia do właściwego miejscowo prokuratora zażalenia na sposób przeprowadzenia zatrzymania w terminie 7 dni od dnia zatrzymania (art. 15 ust. 7 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji);
prawo do niezwłocznego poddania – w razie uzasadnionej potrzeby – badaniu lekarskiemu lub udzielenia pierwszej pomocy medycznej (art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji

Otrzymanie pouczeń zatrzymana potwierdza własnoręcznie datą i podpisem. Kolejnym dokumentem dołączanym do protokołu zatrzymania jest jeszcze jedno pouczenie, także wymagające podpisu zatrzymanego. Wskazuję ono na to, iż:

Osobie zatrzymanej na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji przysługują:

prawo do informacji o przyczynach zatrzymania i do bycia wysłuchanym (art. 244 § 2 kpk)
prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie (art. 244 § 2 kpk);
prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym i bezpośredniej z nim rozmowy a w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, policjant może zastrzec, że będzie przy niej obecny (art. 245 § 1 kpk);
prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 72 § 1) – jeżeli osoba zatrzymana nie zna wystarczająco języka polskiego;
prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania (art. 244 § 3 zdanie trzecie);
prawo do zawiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny (art. 245 § 3 w zw. z art. 261 § 1, § 2 i § 3 kpk);
prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem – jeżeli osoba zatrzymana nie jest obywatelem polskim; jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa – prawo do kontaktu z przedstawicielem państwa, w którym osoba zatrzymana mieszka na stałe (art. 612 § 2 kpk); jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Rzecząpospolitą Polską a państwem, którego osoba zatrzymana jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez jego prośby
prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania; w zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania (art. 246 § 1 kpk);
prawo do złożenia do właściwego miejscowo prokuratora zażalenia na sposób przeprowadzenia zatrzymania w terminie 7 dni od dnia zatrzymania (art. 15 ust. 7 ustawy z dnia 6kwietnia 1990 r. o Policji);
prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć, albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile osoba zatrzymana nie zostanie w tym czasie przekazana do dyspozycji sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; w wypadku przekazania do dyspozycji sądu osoba zatrzymana zostanie zwolniona, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania nie zostanie jej doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (art. 248 § 1 i § 2 kpk);
dostęp do niezbędnej pomocy medycznej.

Sprawdź: Ile trwa rozprawa sądowa?

Reasumując:

Protokół zatrzymania jest fundamentem, początkiem, całej procedury.
Protokół zatrzymania zawiera wszystkie niezbędne informacje dotyczące czynności.
Protokół zatrzymania umożliwia kontrolę działań organu.
Protokół zatrzymania stanowi dokument o szczególnej wadze dowodowej.

Autor: Andrzej Pazdyga – Adwokat Toruń