Darowizna a rozwód – czy podlega podziałowi?

Darowizny dokonane na rzecz jednego z małżonków nie wchodzą w skład majątku wspólnego, a co za tym idzie, nie podlegają podziałowi przy rozwodzie. Wynika to wprost z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), jak i orzecznictwa sądów.

 Majątek wspólny należący do małżonków.

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa, która obejmuje przedmioty nabyte przez oboje małżonków lub jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa. Artykuł 33 k.r.o. enumeratywnie wymienia natomiast skład majątku osobistego każdego z małżonków, które nie wchodzą do majątku wspólnego. Zawarcie związku małżeńskiego powoduje powstanie wspólności majątkowej (wspólność ustawowa) między małżonkami z mocy samego prawa. Obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Majątek wspólny małżeństwa to w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, 1429, 1672 i 1941);

Warto przeczytać: Pozew o podwyższenie alimentów

Darowizna – składnik majątku osobistego małżonka.

W myśl art. 33 pkt 2 k.r.o., przedmioty majątkowe nabyte przez jednego z małżonków w drodze darowizny, spadku lub zapisu, stanowią natomiast jego majątek osobisty, chyba że darczyńca postanowił inaczej.

Darowizny, co do zasady, trafiają zatem do majątku osobistego obdarowanego małżonka. Wola darczyńcy ma tu decydujące znaczenie. To darczyńca wyraźnie określa, czy darowizna ma iść na majątek wspólny, czy też wyłącznie dla jednego z małżonków. Jeśli darczyńca nie wskazał inaczej, darowizna nie wchodzi do majątku wspólnego. Oznacza to tym samym, że darowizna otrzymana przez tylko jednego z małżonków nie podlega podziałowi po rozwodzie.

Polecamy: Jakie obowiązki ma matka dziecka, gdy ojciec płaci alimenty?

Wyjątki – nakłady na majątek wspólny.

Jeżeli darczyńca wskazał, że darowizna stanowi część wspólnego majątku małżonków  wówczas do tego majątku wchodzi i podlega podziałowi. Stanowi składnik wspólności majątkowej małżeńskiej a nie majątek osobisty należący do małżonka.

 Darowizna nabyta do majątku osobistego jednego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa może być użyta na rzecz majątku wspólnego. Zgodnie z art. 45 k.r.o., przy podziale majątku wspólnego małżonek może dochodzić zwrotu nakładów i wydatków poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny. Analogicznie drugi małżonek może żądać zwrotu nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty.

Można to zobrazować na następującym przykładzie.

Małżonek otrzymał od ojca w darowiźnie lokal mieszkalny. Zgodnie z zasadami wynikającymi z kodeksu rodzinnego., mieszkanie to wejdzie do majątku osobistego obdarowanego. W trakcie trwania małżeństwa małżonkowie przeprowadzili jednak kosztowny remont mieszkania finansowany ze wspólnych środków. W takim wypadku przy rozwodzie,  przy podziale majątku, drugi małżonek może żądać zwrotu części środków wykorzystanych na remont. Każdy z małżonków powinien w myśl  art. 45 kodeksu rodzinnego zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty.

Orzecznictwo sądowe.

Mając na uwadze jednoznaczne przepisy kodeksu rodzinnego, także sady stoją na stanowisku, że darowizny, co do zasady, należą do majątku osobistego obdarowanego małżonka. Dał temu wyraz np. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 25 maja 2012 r., sygn. akt IV CSK 474/11, – „jeżeli darczyńca nie postanowił inaczej, przedmiot darowizny wchodzi do majątku osobistego obdarowanego”.

Podobnie wyjaśniono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2001 r., sygn. akt I CKN 1237/98, , – „domniemanie ustawowe wynikające z art. 33 pkt 2 k.r.o., (darowizna jako majątek osobisty obdarowanego), może zostać obalone wyłącznie przez wykazanie, że darczyńca wyraźnie wskazał inną wolę co do przynależności przedmiotu darowizny”.

Sprawdź: Wniosek o zabezpieczenie alimentów.

Sądy – darowizna a nakłady.

W orzecznictwie podkreśla się, że nakłady poczynione z majątku osobistego na majątek wspólny podlegają rozliczeniu. Tutaj przykładem może być wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2003 r., sygn. akt IV CKN 387/01, w którym stwierdzono, że „nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny podlegają zwrotowi przy podziale majątku wspólnego, o ile zostaną zgłoszone przez zainteresowanego małżonka”.

Darowizna na rzecz obojga małżonków.

W  przypadku darowizny dokonanej na rzecz obojga małżonków przedmiot darowizny staje się składnikiem majątku wspólnego i podlega podziałowi. Tytułem przykładu-jeśli rodzice jednego z małżonków przekażą nieruchomość w drodze darowizny na rzecz obojga małżonków, nieruchomość ta wchodzi do majątku wspólnego i jest dzielona po rozwodzie. Warto jednak pamiętać by potem nie rodziło to komplikacji aby taka dyspozycja (darowizna n dla obojga) była jasno sformułowana, aby nie prowadzić do sporu na etapie ewentualnego podziału majątku. 

Warto przeczytać: Ile trwa rozprawa sądowa? Etapy procesu sądowego.

Zakończenie. 

Darowizny dokonane na rzecz jednego z małżonków wchodzą do majątku osobistego obdarowanego i nie podlegają podziałowi po rozwodzie.  Darowizna wchodzi w skład majątku wspólnego tylko jeśli darczyńca wyraźnie tak postanowił . Pamiętać również jednak należy o rozliczeniu nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty, (remont mieszkania otrzymanego w darowiźnie). Ma to istotne znaczenie przy podziale majątku po rozwodzie.

Orzecznictwo sądowe konsekwentnie potwierdza, że podstawowym kryterium decydującym o przynależności darowizny jest wola darczyńcy oraz sposób wykorzystania darowanego majątku w trakcie trwania małżeństwa. Aby uniknąć sporów, darczyńca powinien jasno określić swoje intencje, a małżonkowie powinni dokładnie dokumentować wszelkie nakłady i wydatki związane z majątkiem wspólnym i osobistym.

Autor – Andrzej Pazdyga – Adwokat Toruń.