Wady zgody małżeńskiej - Andrzej Pazdyga

Zgoda małżeńska zarówno w polskim prawie rodzinnym, jak i w kanonicznym prawie małżeńskim pełni funkcję tworzącą małżeństwo. Niewątpliwie kanoniczna zgoda małżeńska wykazuje wiele wspólnych cech z oświadczeniem woli o zawarciu małżeństwa na gruncie polskiego prawa rodzinnego. Od wieków oba te systemy ze sobą korelują, wzajemnie na siebie oddziałując. Zgoda małżeńska jest niejako przyczyną sprawczą małżeństwa. Musi z tej przyczyny zostać wyrażona przez małżonków dobrowolnie i świadomie. W prawie kościelnym wady zgody małżeńskiej stanowią jedną z najważniejszych przyczyn powodujących nieważność małżeństwa. Muszą one jednak zaistnieć najpóźniej w momencie zawierania małżeństwa.

Na skróty:

Kanoniczne prawo małżeńskie

Kościół katolicki wymaga od nupturientów (jeżeli podlegają oni stanowionemu przez nich prawu) dla ważności zawarcia małżeństwa, wyrażenia zgody małżeńskiej z zachowaniem określonej prawem kościoła formy. Małżeństwo powstaje przez zgodę. Wyrazem jego zawarcia jest właśnie wyrażenie zgody zawarcia małżeństwa. Zgodnie z prawem kanonicznym, akt zgody małżeńskiej jest aktem ludzkim, poprzez który mężczyzna oraz kobieta wzajemnie się oddają i przyjmują, ustanawiając tym samym wspólnotę życia, która wg. Kościoła Katolickiego jest niepodzielna i dozgonna.

Sprawdź -> Rozwód z orzeczeniem o winie

Wady zgody małżeńskiej – unieważnienie małżeństwa

W świetle prawa kanonicznego zgoda małżeńska może być wyrażona przez osoby prawnie do tego zdolne, czyli wolne od małżeńskich przeszkód i posiadające naturalną zdolność do wyrażenia tej zgody. Istotne z punktu widzenia prawa kanonicznego są wady zgody małżeńskiej. Są one podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa. Podstawy stwierdzenia nieważności małżeństwa muszą istnieć przed jego zawarciem lub najpóźniej w trakcie jego zawierania.

Warto przeczytać -> Przemoc psychiczna w małżeństwie

Prawo małżeńskie kościoła jako wady zgody małżeńskiej uznaje:

Poważny brak rozeznania – taki stan rzeczy może być spowodowany upojeniem alkoholowym, spożyciem substancji odurzających, stanem hipnozy lub, gdy jeden z małżonków nie jest w stanie sam kierować swoim działaniem np. z uwagi na chorobę umysłową, niedorozwój umysłowy czy np. zaburzenia osobowości;
Brak wystarczającej wiedzy o małżeństwie – do tej sytuacji dochodzi, gdy małżonek nie ma pojęcia, na czym polega małżeństwo i jakie niesie ono za sobą prawa i obowiązki. Wśród obowiązków, które małżonkowie muszą wypełniać, kościół katolicki wymienia: zachowanie małżeńskiej wierności, pożycie intymne ze współmałżonkiem na ludzki sposób, świadczenie współmałżonkowi pomocy, dążenie do świętości, przyjęcie dzieci poczętych ze współmałżonkiem itp.
Niezdolność do wypełniania obowiązków małżeńskich wynikających z przyczyn psychicznych – kościół katolicki pod tym pojęciem rozumie anomalia psychiczne, które uniemożliwiają podjęcie obowiązków małżeńskich. W świetle prawa kanonicznego spowodowane jest to: niedojrzałością emocjonalną, narcyzmem, uzależnieniem psychicznym, egoizmem, homoseksualizmem, erotomanią itp.
Błąd co do osoby małżonka – wada ta aktualizuje się w sytuacji, w której jedna ze stron nie jest osobą, za którą się podaje. Istotne jest, że w rozumieniu prawa kanonicznego chodzi o błąd co do osoby, zatem przyczyną nieważności małżeństwa nie może być błąd co do cech przyszłego małżonka;
Błąd co do istoty małżeństwa – zgodnie z prawem kanonicznym, małżeństwo jest nierozerwalnym związkiem. Zatem zawarcie małżeństwa na „jakiś czas” lub „na próbę” jest wadą zgody małżeńskiej, która może prowadzić do unieważnienia małżeństwa;
Podstępne wprowadzenie w błąd – oznacza wprowadzenie w błąd w sprawie bardzo ważnych cech drugiej osoby np. wmówienie przez kobietę mężczyźnie, że jest z nim w ciąży w celu zawarcia związku małżeńskiego, zatajenie impotencji, bezpłodności;
Pozorna zgoda małżeńska – do tej sytuacji dochodzi, gdy małżonek na zewnątrz wyraża chęć zawarcia małżeństwa, jednak wewnętrznie wcale nie chce, by do niego doszło. Powodem takiej sytuacji może być: awersja do małżonka, miłość do innej osoby, chęć zdobycia korzyści materialnych;
Zgoda pod warunkiem – warunkiem w takim wypadku jest zdarzenie przyszłe, ale niepewne. Przyszły małżonek zawarcie małżeństwa uzależnia od spełnienia w przyszłości przez drugą osobę jakiegoś warunku;
Przymus i bojaźń – dzieje się tak, jeżeli do zawarcia małżeństwa dochodzi pod wpływem przymusu, zarówno fizycznego, jak i moralnego. Prawo kanoniczne za przymus fizyczny uznaje nacisk zewnętrzny, przybierając postać przemocy spowodowanej zastosowaniem siły, której nie można się oprzeć. Z kolei przymus moralny jest to presja, którą jedna ze stron wywołuje w celu wywarcia wpływu na wolę działającego. Tego rodzaju przymus może być wywierany poprzez groźby, uciążliwe nalegania itp. Następstwem tego rodzaju działania jest bojaźń, która według Kościoła Katolickiego jest uczuciem lęku, spowodowanym grożącym aktualnie lub w niedalekiej przyszłości niebezpieczeństwem.
Brak formy kanonicznej – najrzadsza przyczyna uznania małżeństwa za nieważnie zawarte. Pod pojęciem braku formy kanonicznej rozumie się zawarcie małżeństwa z pominięciem zasad wyrażonych w odpowiednich kanonach. Ustawodawca kościelny uznał za ważnie zawarte te małżeństwa, które zostały zawarte wobec miejscowego ordynariusza, proboszcza albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich w obecności dwóch świadków. Z uwzględnieniem pewnych wyjątków od tych zasad.